Wat is neoclassicisme?

Het neoclassicisme is een stijl van decoratieve kunst geïnspireerd op de kunst en design uit het klassieke Griekenland en het oude Rome, populair tussen 1760 en 1790.

Toen het Franse volk in de jaren voor de Franse Revolutie genoeg kreeg van de excessen van de bourgeoisie, weerspiegelde de ontwerpstijl die in deze periode populair was de stemming van het volk. Tijdens het bewind van Lodewijk XVI (de laatste koning van Frankrijk) streefden Franse intellectuelen naar een gevoel van morele matiging. Deze ingetogen periode werd geïnspireerd door de idealen van de Verlichting, maar ook door de republikeinse tijd van Rome en de kunstenaars en intellectuelen van het oude Griekenland. Het neoclassicisme, geassocieerd met bescheidenheid en soberheid, markeerde een afscheid van het rococo, de trend die eraan voorafging en die werd geassocieerd met pastelkleuren, plezier, frivoliteit en zelfs flirt, zij het beperkt tot de gegoede klassen. 

De overgang naar de neoklassieke stijl werd verder beïnvloed door opgravingen die in dezelfde periode plaatsvonden. De bedolven steden Pompeii en Herculaneum, die het slachtoffer waren geworden van de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus, leverden artefacten op die de nieuwe stijl in decoratieve kunst en meubilair hielpen bepalen. Het gaf de mensen het gevoel dat ze iets nieuws aan het creëren waren, maar gebaseerd op de wijsheid van de oudheid. 

De overgang van rococo naar neoclassicisme verliep geleidelijk; veel vroege neoclassicistische stukken waren niet zozeer een afwijzing van de rococostijl, als wel van de sierlijke rondingen van het rococo en de geometrische strengheid van de latere neoclassicistische stijl. Veel van het meubilair uit het Europa van de jaren 1760 en 1770 wordt aangeduid als "overgangsstijl". 

Gemeenschappelijke kenmerken van neoklassieke meubelen:

Geometriciteit 

Ver verwijderd van Rococo's golvende extravagantie, was dit een relatief minimale stijl. Neoklassieke ontwerpers gaven de voorkeur aan geometriciteit in de vorm van rechte lijnen, scherpe randen, driehoeken en cirkels, zowel voor de decoratie van het oppervlak (zoals door het Griekse Sleutel patroon) als voor de algemene vormen (tafels en stoelen hadden rechte poten, ingangen van gebouwen werden nu voorzien van zuilen). 

Dieren

Dieren, zowel echte als denkbeeldige, verschenen op meubels. Dolfijnen, leeuwen, ramskoppen, maar ook sfinxen, griffioenen, stieren en nog veel meer. 

Festoenen

Vaak werden meubels versierd met een ornamenteel motief dat bekend staat als een "festoen". Een festoen bestaat meestal uit bloemen, fruit of gebladerte, en stof, aan beide uiteinden samengebonden met linten. Vaak werd dit uit marmer of hout gesneden, maar van tijd tot tijd werd het ook met verf aangebracht. 

Kralen

Rijen kleine kralen werden vaak gebruikt in neoklassieke decoratieve kunst, vaak in de vorm van kroonluchters en wandkandelaars. 

Vazen

Net als de Grieken en Romeinen die hen inspireerden, hielden de voorstanders van neoklassiek design van vazen als ornamenten, en er zijn er nog veel over uit deze periode. 

Dressoirs

Dressoirs waren een relatief nieuw meubelstuk dat in deze periode opkwam. Dressoirs worden sterk geassocieerd met de gebroeders Adam, die vaak worden gecrediteerd voor hun populariteit (en velen gaan ervan uit dat zij de oorspronkelijke bedenkers waren). 

De poten van tafels en stoelen uit de rococo-periode hadden meestal een vloeiende lijn. Rechte, taps toelopende poten voor tafels en stoelen (zij het vaak versierd met dieren of festoenen) waren daarentegen kenmerkend voor de neoklassieke stijl. 

Baanbrekende Neoklassieke Architecten en Ontwerpers

Historisch gezien werkten architecten aan het interieur en de industriële ontwerpaspecten van een gebouw, waarbij ze meubels en decoraties integreerden in het gebouw als geheel. 

Ange-Jacques Gabriel (1698-1782)

Gabriel was de Franse architect achter belangrijke openbare ruimten in Parijs, waaronder de Ecole Militaire en de Place de la Concorde. 

Jean Chalgrin (1739-1811)

De architect achter de gebouwen die Frankrijk op het internationale toneel vertegenwoordigden (de gebouwen die werden ontworpen voor de Exposition des produits de l'industrie française, de voorloper van de Grote Tentoonstelling, die liep van 1798 tot 1849). Het bekendst is Chalgrin als ontwerper van een van de bekendste Franse monumenten, de Arc de Triomphe. 

De gebroeders Adam 

De Schotse broers Robert (1728 - 1792), James (1732 -1794) en John (1721 -1792) Adam pleitten sterk voor de integratie tussen architectuur en interieur. Hun interieurwerk kan nog steeds door het publiek worden bezichtigd op locaties als Syon House in Londen, dat populair is vanwege het grootse neoklassieke interieur van Robert Adam. 

Sir John Soane (1753 -1837)

Sir John Soane, een van de meest geliefde architecten uit de Britse geschiedenis, ontwierp de beroemde Bank of London na zijn Grand Tour, waarbij hij sterk werd beïnvloed door een bezoek aan Rome. Soane's House is ook open voor het publiek in Londen: het publiek kan er meer te weten komen over Soane's benadering van design en zijn collecties antiquiteiten uit het oude Egypte en Rome bekijken die als leidraad dienden bij zijn werk.